Odzyskiwanie należności od klientów jest sztuką. Zarządzanie płynnością firmy nie zatrzymuje się przy wznowionych prośbach telefonicznych lub pisemnych o zapłatę. Wezwanie do zapłaty, które we Francji dokonuje się listem poleconym z potwierdzeniem odbioru jest oznaką wstępu na drogę sądową, nawet jeśli nie jest to jeszcze pismo od adwokata.
Odzyskiwanie należności od klientów jest sztuką. Zarządzanie płynnością firmy nie zatrzymuje się przy wznowionych prośbach telefonicznych lub pisemnych o zapłatę. Wezwanie do zapłaty, które we Francji dokonuje się listem poleconym z potwierdzeniem odbioru jest oznaką wstępu na drogę sądową, nawet jeśli nie jest to jeszcze pismo od adwokata.
Droga sądowa wykazuje się przez nakaz płatniczy lub przez pozew złożony w postępowaniu nieuproszczonym tak jak w postępowaniu uproszczonym przed Sądami handlowymi, ale nie są koniecznie jedynymi narzędziami aby optymizować cash flow. Oczywiście wierzyciel winien pilnować terminu przedawnienia. Uwaga! Od 17 czerwca 2008, przedawnienie długów handlowych wynosi 5 lat! (a wynosiło 10 lat).
Natomiast istnieją przyczyny przerwania lub zawieszenia przedawnienia, o których wierzyciel powinien wiedzieć :
pisemne przyznanie się dłużnika do długu,
wszczęcie postępowania sądowego pozwem,
wykonanie przymusowe.
Trzeba podkreślić, że nawet bardzo korzystna decyzja może często się zderzyć z problemem związanym z jej wykonaniem. Dlatego też trzeba z góry użyć skuteczne środki. Klucz odzyskiwania znajduję się więc akurat w akcjach zapobiegawczych.
I. Skuteczne środki używane przed jakimkolwiek problemem związanym z odzyskiwaniem niezależności.
Informacje na temat kontrahenta :
Wyciąg z KRS tzw. Kbis kontrahenta informuje na temat jego kapitału, adresu siedziby, działalności, członków organów natomiast zwykła kontrola stanu uprzywilejowanych długów, który jest osiągalny w Internecie (www.infogreffe.fr) i informuje o ewentualnych trudnościach spółki i ogólnie o jej stanie finansowym.W razie upadłości lub bankructwa, należy w okresie 2 miesięcy (lub 4 jeżeli wierzyciel znajduję się poza Francją) od opublikowania wyroku w Monitorze (BODACC), zgłosić swoją wierzytelność (déclaration de créance) listem poleconym z potwierdzeniem odbioru. Po upływie tego terminu, zgłoszenie jest niedopuszczalne i wierzyciel traci swoje prawo (tzw. „forclusion”). Jednak w tym wypadku Kodeks Handlowy przewiduje możliwość wystąpienia wierzyciela do sądu o zniesienie wykluczenia wierzyciela i dopuszczenia go do listy wierzycieli.
Prawo francuskie przewiduje 2 wyjątki :
„relevé de forclusion”, w okresie jednego roku od otwarcia procedury upadłości, że opóźnienie nie jest z jego przyczyny. Wówczas wierzyciel może zgłosić swą wierzytelność poza w/w terminie, jeżeli sąd go dopuści.
znani wierzyciele (créanciers connus), czyli wierzyciele, którzy posiadają specjalną rękojmię („sûreté spéciale”) oraz wierzyciele, którzy zawarli umowę o leasing’u, muszą być powiadomieni przez syndyka o procedurze upadłości lub bankructwa i o obowiązku zgłoszenia terminowego wierzytelności. W tym wypadku, termin do zgłoszenia wierzytelności zaczyna się od zawiadomienia, a nie od opublikowania.
Klauzula zastrzeżenia własności :
Warto zadać wstępne pytanie : Czy przedsiębiorstwo wytwarza przetworzone produkty? Czy przedsiębiorstwo sprzedaje lub wynajmuje sprzęt? Wówczas należy sprawdzić czy w ogólnych warunkach sprzedaży istnieje taka klauzula, która pozwala zastrzec sprzedającemu własność towarów, czy sprzętu, aż do całkowitej zapłaty, na podstawie artykułu 1137 Kodeksu cywilnego francuskiego. Jeżeli inny wierzyciel będzie szybszy w odzyskaniu mienia z klauzulą zastrzeżenia, to będzie on musiał ustąpić jej zwrotu, wobec właściciela.
Rękojmie przedstawiciela kontrahenta :
Uzyskanie rękojmi zależy od rodzaju klienta, ponieważ nie zawsze można uzyskać rękojmię (kaucję) od Prezesa czy Zarządu spółki, którzy mniej lub chętniej jej udzielają. Można również w niektórych przypadkach na duże kontrakty żądać gwarancji bankowej. Jest to kwestia negocjacji przed podpisaniem umowy. W razie uzyskania takiej gwarancji, wierzyciel staje się w lepszej pozycji wobec innych wierzycieli.
Wzmianki sposobu płacenia na fakturach :
We Francji jest uznawane, że płaci się faktury po trzech miesiącach a nawet więcej. Obecnie od 2009 r., ogólny termin płatności w stosunkach handlowych wynosi :
60 dni (kalendarzowych) od emisji faktury
lub
45 dni od „końca miesiąca” (45 jours fin de mois), w którym jest wystawiona.
Najbezpieczniej jest napisać w umowie dokładny termin płatności. Zwykłe wzmianki „płatne gotówką” lub „za dostawą” lub „płatność z terminem” nie zawsze znajduje się na zamówieniach. Warto się zabezpieczyć dodatkowo wpisując ewentualne krótsze terminy wraz z odsetkami. Ustawowe odsetki we Francji są o wiele niższe niż w Polsce.
Specyficzna gwarancja dla podwykonawców.
Warto również przewidzieć sposób uregulowania faktur podwykonawców, który będzie najpewniejszy i przewidzieć to przy zawarciu umowy : np. weksel, przelew itp. Trzeba podkreślić, że prawo francuskie przewiduje od 1975 r. specyficzne przepisy o podwykonawstwie. Jeżeli wykonawca zawiera umowę z kilkoma podwykonawcami, to powinien przy zawarciu umowy i podczas trwania umowy, przedstawić podwykonawców inwestorowi aby on ich zatwierdził („agrément”) i przyjął warunki ich wynagrodzenia. Inwestor ma prawo żądać od głównego wykonawcy wszystkie umowy o podwykonawstwie. Jest wskazane aby podwykonawca w każdym wypadku uzyskiwał „agrément” od inwestora, ponieważ daje mu to możliwość zwrócić się bezpośrednio o zapłatę do inwestora, w razie gdy główny wykonawca nie wywiązuje się wobec niego, np. z powodu upadłości lub bankructwa.
II. Skuteczne środki używane przed jakimkolwiek wstępem na drogę sądową w celu odzyskania należności.
Wezwanie do zapłaty :
Wezwanie do zapłaty, które przeważnie następuje po wielu ponagleniach jest obowiązkową przesłanką aby skorzystać z drogi sądowej. To wezwanie musi przestrzegać pewną ilość przesłanek formalnych, tak jak jego wysłanie listem poleconym z poświadczeniem odbioru. Zwykły list jest w tym wypadku nieskuteczny. Ten list musi wymieniać wyraźnie, że odsetki liczą się od momentu jego wysłania (o ile umowa nie przewiduje inaczej), oprócz zawiadomienia wstępu na drogę sporną. Najlepiej powierzyć sporządzanie listu wybranej kancelarii prawnej.Prawo francuskie przewiduje również tzw. „action directe” (bezpośrednie roszczenie), które się stosuje jeżeli podwykonawca nie znajduje się w wyżej wymienionych sytuacjach. Podwykonawca ma prawo skierować się bezpośrednio do inwestora gdy główny wykonawca nie wypłacił mu wynagrodzenia przewidzianego w umowie, miesiąc po wezwaniu do zapłaty.
Zajęcia zachowawcze :
Na podstawie faktur, dowodów zamówień i dostaw, jest całkowicie możliwe zająć konta bankowe spółki, jak również towary dłużnika, ale również udziały wspólników i to przed jakimkolwiek sporem. Te środki są nazwane środkami zapobiegawczymi, ponieważ chronią prawa właściciela.
Prawo zastawu przedsiębiorstwa lub założenie hipoteki na nieruchomości :
Można oczywiście skorzystać z prawa zastawu przedsiębiorstwa kontrahenta jak również wpisać hipotekę na jej nieruchomości, bądź na tej, którą posiada jakikolwiek ze wspólników spółki a nawet Prezesa zarządzającego spółką. A więc przy każdym sprawdzeniu stanu długów i przywileji (état des inscriptions et privilèges) przez bank dłużnika, ten będzie mógł natychmiast zobaczyć, że spotyka pewne trudności, w związku z czym jej linia kredytowa nie będzie już powiększona…
Zaznacza się, iż w podwykonawstwie prawo francuskie przewiduje, że używanie przez głównego wykonawcę prawa zastawu jest ograniczone do wysokości jego kontraktu. Należy w takim wypadku wystąpić do sądu z wnioskiem, który na podstawie dowodów, wydaje zezwolenie lub nie, po czym zastawienie wykonuje komornik. Jest to ostatni etap przed drogą sądową.
III. Srodki sądowe odzyskiwania niezależności.
Wiadomo, że gdy wierzyciel się dobrze poinformował o tożsamości kontrahentów, nazwa handlowa nie zawsze pokrywa się z nazwą spółki, typu spółki oraz jej stanu finansowego, łatwiej będzie działać przeciwko niej.
Nakaz płatniczy :
Sam czek jest tytułem wykonawczym, dzięki któremu komornik może bez zezwolenia sądowego zająć konto bankowe dłużnika , od momentu jego ujawnienia.Jednak nie należy się łudzić : przedstawiciele firm coraz bardziej niechętnie udzielają te informacje. A więc, przy braku informacji, decyzja sądowa i tytuł wykonawczy są niezbędne. Dlatego decyzję nakazową można uzyskać szybko przez zwykłe ujawnienie sądowi na piśmie (i) faktur, (ii) dowodów zamówień i dostaw, (iii) dowodów wznowionych próśb o zapłatę i umowy między wierzycielem a dłużnikiem. Wyrok zapada bez posiedzenia i jest doręczony dłużnikowi przez komornika. Ten może wnieść zażalenie i wówczas sprawa trafia do sądu trybem normalnym. A więc, dłużnik już wie, że wierzyciel nie żartuje.
Procedura w postępowaniu uproszczonym („référé”) :
Pozew w postępowaniu uproszczonym, nazwanym postępowaniem uproszczonym (référé) jest również często stosowany we Francji. Zaletą jego, to szybkie uzyskanie wyroku w ciągu kilku tygodniu. Taka procedura kontradyktoryjna nie pozwala na żadne poważne zaprzeczenie, dlatego że sędzia w postępowaniu uproszczonym jest sędzią „oczywistości”. W sumie dotyczy ona spraw bezspornych. Jeżeli dłużnik udowodni, że dostawa jest wadliwa, opóźniona itp i stąd jego opór, w tej sytuacji, wierzyciel będzie musiał się tłumaczyć przed sądem w postępowaniu zwykłym, a sprawa merytoryczna może trwać rok, a nawet więcej.
Pozew i postępowanie naprawcze :
Wszystko zależy oczywiście od konkretnej presji, którą chce się wywrzeć na dłużniku po wezwaniu do zapłaty i sprawdzeniu stanu przywileju i wpisów innych praw, można złożyć pozew o naprawę sądową. Można więc doprowadzić do upadłości dłużnika, ale jeżeli mu zależy na tym aby uniknąć postępowanie naprawcze, które ponosi za sobą pewne negatywne konsekwencje, a będzie on miał możliwości aby zapłacić zaległe należności, to jest szansa, że zapłaci. Ryzyko oczywiście jest takie, że spółka wejdzie w stan bankructwa.
IV. Pertraktacje ugodowe.
Każdy wierzyciel woli „załatwić sprawę polubownie”, bez konieczności wszczęcia procedury, co jest oczywiste. Jednak we Francji, zaleca się prowadzić takie rozmowy poprzez adwokatów ze względu na poufność ich rozmów. Bezpośrednie negocjacje mogą być niebezpieczne gdy są prowadzone wymianą pisemną, ponieważ każde pismo kontrahenta może być wykorzystane przez stronę przeciwną w razie zerwania rozmów i powrotu do drogi procesowej. Zbyt często polscy przedsiębiorcy dają się w takich przypadkach nabrać i nie wiedząc zrzekają się części długowo.
Na koniec, należy podkreślić iż arsenał prawny przed skorzystaniem z drogi sądowej jest zarówno szeroki jak bardzo ważny, ale trzeba go znać i umieć z niego korzystać!
Hania STYPULKOWSKA-GOUTIERRE
Adwokat
Kancelaria BGS (PARYZ)
hgoutierre@bgslaw.fr
